Vasklegir eldri borgarar

Það er furðulega sterk hneigð í íslensku samfélagi að líta á gamalt fólk nánast sem óvita sem þurfi að hafa stöðuga gát á svo þeir fari sér ekki að vo...

Það er furðulega sterk hneigð í íslensku samfélagi að líta á gamalt fólk nánast sem óvita sem þurfi að hafa stöðuga gát á svo þeir fari sér ekki að voða. Þannig finnast einstaklingar sem skotra stöðugt áhyggjuaugum til gamla fólksins og telja brýnt að hafa vit fyrir því og helst geyma það á stofnun þar sem ekkert ónæði stafi af því. Nú er samt svo að gamalt fólk hefur yfirleitt sjálfstæðan vilja og á ekki í erfiðleikum með að mynda sér skoðanir. Það þarf ekki stöðugt að taka ákvarðanir fyrir þetta fólk eins og það sé ómálga börn heldur á það, eins og aðrir fullorðnir, rétt á því að velja úr sem flestum möguleikum. Ellin á ekki að verða til þess að fólk sé sett á geymslustað þar sem er komið fram við það eins og það sé úr sér gengið eintak af manneskju sem sé búin að glata öllum sjálfstæðum vilja og því þurfi að hugsa fyrir hana. Eins og aðrir þarf gamalt fólk hæfilegan frið til að fá að vera það sjálft.

Nú eru deilur um það hvort rétt sé að heimila sölu á áfengi á veitingastað á Hrafnistu. Það er alveg dæmigert fyrir íslenska umræðu að hópur manna skuli rísa upp vegna þessarar hugmyndar og góla af angist yfir því að gömlu fólki verði heimilað að kaupa sér rauðvínsglas á veitingastað á dvalarheimilinu þar sem það býr. Þessi vælandi hópur, sem segist bera hagsmuni eldri borgara fyrir brjósti, dregur síðan upp hrollvekjandi mynd af útúrdrukknum og afvelta gamlingjum skapandi alls kyns vandræði á viðkomandi dvalarheimili. Semsagt: allsherjar sukk og svínarí.

Það var leitt að sjá forstjóra Hrafnistu viðurkenna í kvöldfréttum sjónvarps að hann hefði að sumu leyti fengið bakþanka vegna harðrar gagnrýni á fyrirhugaða vínsölu til vistmanna. Svo virðist sem alls kyns þrýstihópar geti haldið fram hvaða vitleysu sem er og haft áhrif vegna þess að of margir þola ekki gagnrýni og hætta jafnvel við ágætar fyrirætlanir sínar af því öðrum líkar þær ekki. Bulli á annaðhvort að svara fullum hálsi eða láta eins og maður viti ekki af því. Síst af öllu eiga menn að láta kverúlanta ráða för. Það var því hressandi að heyra þetta sama kvöld í tveimur eldri borgurum sem hafa fengið nóg af bullinu og mótmæla því kröftuglega. Á skjáinn birtist eldri kona, vistmaður á Hrafnistu, greinilega mikill kvenskörungur, sem mislíkaði að talað væri til eldra fólks eins og stöðugt þyrfti að passa það. Hún sagðist hafa verið húsmóðir í um sjö áratugi og taldi það sjálfsagðan hlut að geta boðið gestum sínum upp á rauðvín með steikinni, eins og hún hefði gert áður í húsmóðurhlutverkinu. Annar eldri borgari, fyrrverandi sjómaður, tjáði sig svo í fréttatíma á annarri sjónvarpsstöð um bann við neftóbaki og sagðist alfarið vera á móti boðum og bönnum. Það var einkar ánægjulegt að heyra í fulltrúum gamla fólksins sem töluðu svo hressilega gegn forræðishyggjunni. Megum við sem flest verða jafn vasklegir eldri borgarar.

kolbrun@mbl.is

Þetta er saga af litlum dreng sem var afar geðvondur. Faðir hans gaf honum naglapakka og sagði honum að í hvert sinn sem hann missti stjórn á skapi sínu skyldi hann negla einn nagla í bakhlið grindverksins.

Fyrsta daginn negldi drengurinn 37 nagla í grindverkið. Næstu vikurnar lærði hann að hafa stjórn á reiði sinni og fjöldi negldra nagla minnkaði dag frá degi. Hann uppgötvaði að það var auðveldara að hafa stjórn á skapi sínu en að negla alla þessa nagla í girðinguna. Loksins rann upp sá dagur að enginn nagli var negldur og drengurinn hafði lært að hafa stjórn á sér. Hann sagði föður sínum þetta og faðirinn lagði til að nú drægi drengurinn út einn nagla fyrir hvern þann dag sem hann hefði misst stjórn á skapi sínu.

Dagarnir liðu og loks gat drengurinn sagt föður sínum að allir naglarnir væru horfnir. Faðirinn tók soninn við hönd sér og leiddi hann að grindverkinu. Þú hefur staðið þig með prýði, en sjáðu öll götin á grindverkinu. Það verður aldrei aftur eins og það var áður. Þegar þú segir eitthvað í reiði, skilur það eftir sig ör alveg eins og naglarnir. Þú getur stungið mann með hníf og dregið hnífinn aftur úr sárinu, en það er alveg sama hve oft þú biðst fyrirgefningar, örin eru þarna samt áfram. Ör sem orð skilja eftir sig geta verið jafn slæm og líkamleg ör.

Vinir eru sjaldgæfir eins og demantar. Þeir hlusta á þig, skiptast á skoðunum við þig og opna hjarta sitt fyrir þér..

Konan var viss um að maðurinn hennar héldi við vinnukonuna svo hún lagði fyrir hann gildru.

Á föstudagskvöldi sendi hún vinnukonuna heim í helgarfrí án þess að láta mann sinn vita.

Um kvöldið þegar þau voru háttuð, þá sagði hann eins og oft áður:

"Afsakaðu mig elskan, mér er illt í maganum." Og hann fór á klósettið.

 Konan stökk upp og fór inn í vinnukonuherbergið, lagðist í rúmið og slökkti ljósið.

Þegar hann kom hljóðlega inn, sólundaði hann ekki tímanum og kom fram vilja sínum.

 Hann var enn másandi að því loknu þegar hún sagði: "Þú áttir ekki von á að finna mig í þessu rúmi, er það nokkuð?"

Svo kveikti hún ljósin.. 

"Nei frú" .. sagði garðyrkjumaðurinn... 

"Það sem kemur mér mest á óvart í mannlegri tilveru er að maðurinn fórnar heilsu sinni til að eignast peninga. Svo fórnar hann peningum til að ná aftur heilsu sinni. 
Á sama tíma er hann svo spenntur fyrir framtíð sinni að hann nýtur ekki augnabliksins. 
Afleiðingin er sú að hann lifir hvorki í nútíð né framtíð. 
Og hann lifir eins og hann muni aldrei deyja og svo deyr hann án þess að hafa lifað.“  
Dalai Lama

" Því miður er ekki allt rétt sem haldið er fram um hollustu vissra matvæla, svo sem sykurs og hveitikorns, og ýmislegt ekki eins óhollt og haldið er fram," segir Jóhannes Felixson ( Jói Fel)." 

Hvað veistu um sykur og hveiti? Er til hollur sykur? Er lífrænt ræktaður matur hollari en annar? Og er spelt betra en venjulegt hveiti?

Því miður er ekki allt rétt sem haldið er fram um hollustu vissra matvæla, svo sem sykurs og hveitikorns, og ýmislegt ekki eins óhollt og haldið er fram," segir Jóhannes Felixson, formaður Landssambands bakarameistara. Hann segir sykur unninn úr sykurreyr eða sykurrófum, en hvað er þá hrásykur?

"Hrásykur er alveg sami sykurinn en hefur ekki farið í gegnum síðasta vinnsluferli sykurs, sem telst mikið unnin vara. Því verður eftir dökkt síróp sem kallast melassi og er stundum bætt við hvítan sykur svo úr verður hrásykur, og þannig er púðursykur búinn til," segir Jói og bætir við að melassi innihaldi örlítið af bætiefnum sem þó hafi engin teljandi áhrif á næringargildið.

"Hrásykur meltist og nýtist líkamanum nákvæmlega eins og hvítur sykur og ótrúlegt að fólk komist upp með að halda því fram að hann sé hollari, en því miður er auðvelt að plata neytendur á fölskum forsendum," segir Jói og áréttar að agave-síróp sé í engu skárri lausn.

"Agave-síróp er mikið unnin vara úr agave-plöntu. Það samanstendur aðallega af ávaxta- og þrúgusykri, en í þær sykrur brotnar einmitt hvítur sykur í líkamanum. Agave-síróp hækkar blóðsykur hægar, en á endanum virkar það á sama hátt fyrir líkamann. Því er alls ekki hollara að neyta agave-síróps eða hrásykurs, og sé verið að hugsa um hollari sykur en hvítan sykur, þá er hann ekki til."

Jói segir sama eiga við þegar fullyrt er um heilsubót speltis umfram hveiti. "Munur á venjulegu hveiti og spelti er nánast enginn sé litið er á næringarinnihald. Spelt er hægþroska, aðeins hægt að nýta um 60% korns þess og þar af leiðandi er það allt að helmingi dýrara en venjulegt hveitikorn. Næringarinnihald og hollusta er hins vegar sú sama, hvort sem kornin eru lífrænt ræktuð eður ei, því álíka mikið glúten er í báðum korntegundum og í sumum mælingum er meira glúten í spelthveiti," segir Jói og vísar í næringartöflu sem fylgir greininni.

"Korn er ýmist malað í fínt eða gróft mjöl, en líka malað í heilkorn sem er næringarríkast. Við mölun missir fínna korn meira af vítamínum og steinefnum, en brauð sem er bakað úr heilkorni, sykurlaust og með ferskum, góðum súr er afar næringar- og trefjaríkt og einhver hollasta kornvara sem völ er á, en flest þurfum við að bæta við grófu korni og heilkorni í fæðu okkar," segir Jói og ítrekar að eini munur á venjulegu hveiti og spelti sé sá að spelt sé helmingi dýrara.

"Því er neytendum sagt ósatt þegar þeim er talin trú um að brauð þeirra verði hollara úr spelti. Þá hafa margar rannsóknir sýnt að lífrænt ræktaður matur er ekki hollari þegar litið er eingöngu á næringarinnihald," segir Jói.

"Öll þörfnumst við orku svo líkaminn komist vel frá amstri dagsins og æskilegt að 60% hennar komi úr kolvetnum. Gróf, sykurlaus brauð gefa góða orku, innihalda mikið af trefjum, vítamínum og steinefnum, og þá sama hvort borðað er brauð úr spelti eða hveitikorni. Allt er gott í hófi og farsælast að njóta alls sem lífið hefur upp á að bjóða."