Sparperur og kvikasilfur

Hvorki má nota kúst né ryksugu á kvikasilfur

Sparperur innihalda kvikasilfur Mega ekki fara í ruslið

Sparperur Henda þarf ljósaperum í sérstök ílát á endurvinnslustöðvum.

Ingveldur Geirsdóttir ingveldur@mbl.is

Sparperurnar, sem taka nú við af gömlu glóperunum, innihalda kvikasilfur og því má alls ekki henda þeim beint í ruslafötuna. Kvikasilfur er hættulegt umhverfinu og heilsu manna og því flokkast perurnar sem spilliefni og skal skila þeim á endurvinnslustöðvar þar sem þær eru meðhöndlaðar á réttan hátt, segir á vef Umhverfisstofnunar, ust.is.

Í september síðastliðinn gekk í gildi reglugerð hjá aðildarríkjum EES sem bannar framleiðendum ljósapera að selja og dreifa glærum glóperum. Bannið kemur til vegna reglna um orkusparnað en sparperur eru sagðar nota allt að 80% minna rafmagn en glóperur. Glóperurnar verða þó í sölu eitthvað áfram hér á landi því verslanir mega tæma lagerinn sinn. Hægt er að velja á milli þriggja tegunda sparpera; halogen-, LED- og flúrpera, þær síðastnefndu innihalda kvikasilfur. 

Hætta af brotinni sparperu

Það eru að hámarki 5 mg (0,005 g) af kvikasilfri í hverri sparperu og ef hún brotnar losnar lítið magn af kvikasilfurögnum sem forðast þarf að anda að sér. Á ust.is má sjá leiðbeiningar um rétt viðbrögð við brotinni peru, einnig má lesa leiðbeiningar á vef IKEA.

Ef sparpera brotnar má ekki nota ryksugu því hún getur dreift kvikasilfurdropunum um loftið. Ekki má heldur nota kúst því hann getur dreift kvikasilfrinu enn meira um herbergið. Gluggi á herberginu þarf að vera opinn á meðan brotin eru þrifin upp. Skrapa á brotin upp með pappaspjaldi og nota svo límband eða blautan eldhúspappír til að ná upp smáu ögnunum. Setja á brotin í loftþétt ílát eins og glerkrukku eða frystipoka og skila inn sem spilliefni á næstu endurvinnslu- eða móttökustöð. »Til vonar og vara er gott að lofta vel út í 15 mínútur eftir þrifin og vera meðvitaður um að lofta aðeins aukalega næstu 14 dagana,« segir á ust.is. Ef peran er heit er hún brotnar er mælt með því að loka dyrunum að herberginu strax, opna glugga, yfirgefa það og sjá til þess að það sé tómt í 20-30 mínútur eftir brotið áður en byrjað er að þrífa.

Fyrir utan þessar upplýsingar á netinu hafa engar opinberar leiðbeiningar verið gefnar út hérlendis um meðhöndlun og förgun sparpera en samkvæmt upplýsingum frá Neytendastofu mun fara fram kynning á perunum og hvernig á að haga sér í kringum þær. 

Vekja fólk til vitundar

Hjá endurvinnslustöðvum Sorpu er merkt kar fyrir ljósaperur. Einnig er tekið við perum í raftækjaverslunum og hjá viðurkenndum móttökuaðilum spilliefna.

Það eru RR-skil: skilakerfi fyrir raf- og rafeindatækjaúrgang sem sér um endurvinnslu á ljósaperum. Sigurður Jónsson, framkvæmdastjóri RR-skila, segir að á öllum endurvinnslustöðvum sé sérstakt ílát fyrir perur. »Þær fara allar sömu leiðina, ofan í sérstaka tunnu þar sem þær eru maskaðar. Þá er kvikasilfrið sogað frá og málmar teknir frá. Glersallinn er urðaður. Það er alveg sama hvort um er að ræða gömlu glóperurnar eða flúrperur, vinnsluferlið er það sama.«

Sigurður segir að litlu hafi verið skilað af gömlu glóperunum á söfnunarstöðvar, þær virðist fara í ruslið á heimilunum. Aðallega séu það ljósrör, svokallaðar flúrperur, frá stofnunum og fyrirtækjum sem sé skilað inn, í þeim er kvikasilfur. Hann segir litla vakningu hafa verið fyrir því að setja ljósaperur í endurvinnslu en nú þegar sparperur með kvikasilfri taki alfarið við verði að vekja fólk til vitundar um að þær megi ekki fara með venjulegu heimilissorpi. »Það er hlutverk sveitafélagana samkvæmt lögum að koma þeim skilaboðum til fólks og annarra stjórnvalda.«